Cá sấu lùn (Dwarf Crocodile) là một trong những loài cá sấu thuộc họ Crocodylidae. Loài cá sấu có vẻ ngoài đáng sợ này sở hữu trong mình một sức mạnh tiềm ẩn, giúp chúng trở thành vua đầm lầy và sông ngòi khu vực nhiệt đới. Vậy đặc điểm ngoại hình, hành vi và quá trình sinh sản của chúng như thế nào? Hãy cùng bài viết tìm hiểu kỹ hơn về loài cá sấu này trong bài viết sau!
Phân loại và tiến hóa của cá sấu lùn
Loài cá sấu này được tìm thấy trong các khu rừng nhiệt đới Tây Phi. Chúng sở hữu một chiếc mõm ngắn, rộng và lớp vảy cứng bao phủ toàn bộ cơ thể màu đen.
Hiện nay có 2 phân loài cá sấu lùn được phân loại là Cá sấu lùn Tây Phi và Cá sấu lùn Congo. Không chỉ khác nhau về khu vực phân bổ mà chúng còn khác biệt về hình dáng và hành vi.
Số lượng cá sấu lùn hiện nay đang giảm dần do bị mất môi trường sống và nạn săn bắt từ con người.
Nơi phân bố và môi trường sống của cá sấu lùn
Cá sấu lùn được tìm thấy ở nhiều quốc gia khác nhau ở Tây Phi bao gồm Angola, Cameroon, Congo, Gambia, Ghana, Guinea, Liberia, Nigeria, Senegal và Sierra Leone. Tùy theo từng khu vực phân bổ mà số lượng quần thể loài cá sấu này khác nhau.
Chúng chủ yếu sóng trong các con sông, đầm lầy, rừng nhiệt đới rậm rạp, vũng nước cố định và vùng ngập lụt theo mùa. Mặc dù thích nghi đặc biệt với cuộc sống dưới nước nhưng Cá sấu lùn cũng dành nhiều thời gian trên cạn để đào hang.
Hiện nay, loài cá sấu này đang bị đe dọa nghiêm trọng do mất môi trường bởi hành vi phá rừng để khai thác đất, lấy đất làm nông nghiệp hoặc hình thành các khu dân cư của con người.
Đặc điểm hình dáng của cá sấu lùn
Loài cá sấu này có chiều dài khoảng từ 1.6 – 1.9m. Cơ thể của chúng có màu đen, được bao phủ bởi một lớp vảy dày vô cùng cứng cáp, không chỉ bảo vệ chúng khỏi bị thương mà còn giúp cơ thể cá sấu không bị bỏng bởi nắng nóng.
Với mắt và mũi nằm trên đỉnh đầu, cá sấu lùn có thể nhìn và thở trong khi phần còn lại của cơ thể chìm sâu dưới nước. Nhờ vậy, chúng có thể quan sát con mồi và những mối nguy hiểm một cách dễ dàng.
Đặc biệt, chiếc đuôi dẹt được chúng sử dụng như một mái chiều để dễ dàng bơi dưới nước. Những ngón chân được kết nối với nhau bởi lớp màng mỏng giúp chúng vượt qua bờ trơn trượt.
Hành vi và lối sống của cá sấu lùn
Cá sấu lùn là loài động vật sống về đêm và thường sống đơn độc, săn tìm những con mồi nhỏ ở cả dưới nước và trên bờ trong bóng tối. Vào ban ngày, chúng nghỉ ngơi trong những cái hang sâu dưới lòng đất. Tuy nhiên, nếu không tìm được vị trí thích hợp để đào hang, chúng sẽ ẩn mình giữa những rễ cây ngập nước.
Loài cá sấu này cũng là loài động vật máu lạnh, có nghĩa là chúng phải tắm nắng để làm ấm cơ thể. Khi săn mồi, chúng chìm cả cơ thể của mình dưới nước, chỉ lộ ra mắt và lỗ mũi để thở và quan sát.
Chu kỳ sinh sản và vòng đời của cá sấu lùn
Cá sấu lùn có xu hướng sinh sản vào đầu mùa mưa (tháng 5 – tháng 6) khi một con đực giao phối với một số con cái có chung lãnh thổ của mình.
Sau khi giao phối, con cái sẽ xây tổ bằng cách kéo các thảm thực vật mục nát lại với nhau để tạo ra một gò đất. Sau đó, chúng sẽ đẻ vào đây khoảng 20 quả trứng màu trắng. Khi thảm thực vật phân hủy, nó sẽ giải phóng nhiệt giúp giữ ấm cho trứng trong khi ấp.
Trứng nở sau 3 tháng ấp. Cá sấu cái ngậm con mình trong miệng và đưa chúng xuống mặt nước. Cá sấu con sẽ ở cùng mẹ của chúng trong khoảng vài tuần trước khi độc lập hoàn toàn.
Cá sấu lùn ăn gì?
Đây là một loài động vật ăn thịt, nghĩa là chỉ ăn thịt các động vật khác để tồn tại. Cá, chim, động vật giáp xác, ếch và cóc chiếm phần lớn trong chế độ ăn uống của chúng. Với bộ hàm chắc khỏe cùng những cái răng sắc nhọn, cá sấu lùn dễ dàng xé con mồi thành từng mảnh.
Chế độ ăn của chúng còn tùy theo khu vực phân bổ. Ở những khu vực xảy ra lũ lụt theo mùa, chế độ ăn của cá sấu chủ yếu là cá và động vật giáp xác.
Những mối đe dọa của cá sấu lùn
Mặc dù là một kẻ săn mồi mạnh mẽ nhưng do có kích thước cơ thể nhỏ, cá sấu lùn cũng có thể bị đe dọa bởi những loài cá sấu lớn hơn. Bên cạnh đó, cá sấu con trở thành mục tiêu bị tấn công của chim, động vật có vú và các loài bò sát khác bất chấp sự bảo vệ quyết liệt của mẹ chúng.
Ngoài ra, con người cũng là mối đe dọa lớn của cá sấu lùn. hành động phá rừng lấy gỗ, sử dụng đất cho nông nghiệp đã khiến môi trường sống của cá sấu dần bị thu hẹp. Cá sấu lùn cũng bị người dân địa phương ở một số khu vực săn bắt để làm thực phẩm và lấy da để sản xuất thời trang.
Sự kiện và đặc điểm thú vị về cá sấu lùn
Giống như các thành viên khác của họ cá sấu, Cá sấu lùn có rất ít thay đổi trong 65 triệu năm qua. Bản chất bán thủy sinh giúp cơ thể chúng sở hữu nhiều đặc điểm thú vị để có thể thích nghi trong môi trường dưới nước và trên cạn. Chẳng hạn, chúng có một mí mắt thứ ba trong suốt có thể nhắm lại để bảo vệ mắt khi ở dưới nước. Chúng sở hữu các tấm da có thể đóng lại để che khí quản và đảm bảo rằng nước không vào phổi, mũi và tai.
Tình trạng Bảo tồn Cá sấu Lùn ngày nay
Ngày nay, Cá sấu lùn được IUCN liệt kê là loài động vật Sẽ nguy cấp. Ước tính khoảng 25.000 – 100.000 cá thể hiện sống trong môi trường tự nhiên. Mặc dù ở một số khu vực, số lượng quần thể của chúng luôn ở mức ổn định. Tuy nhiên, đã có sự suy giảm dân số nghiêm trọng ở những nơi khác, nguyên nhân chủ yếu là do môi trường sống của cá sấu lùn bị thu hẹp.
