Cá sấu là loài động vật cao cấp nhất trong tất cả các loài bò sát đẻ trứng. Chúng là những tay săn mồi cừ khôi và có thể nghiền nát con mồi bằng hàm răng chắc khỏe, sắc nhọn. Chúng ưa thích môi trường nước và chủ yếu tập trung ở những khu vực nhiệt đới của châu Á, châu Phi, Bắc Mỹ, Nam Mỹ và Châu Đại Dương. Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về loài bò sát này trong bài viết dưới đây.
Phân loại và tiến hóa của cá sấu
Cá sấu là một trong những loài động vật nổi tiếng và đáng sợ nhất trên thế giới. Với cơ thể mạnh mẽ, bộ hàm khỏe, tốc độ và sự nhanh nhẹn, chúng trở thành một trong những loài săn mồi đỉnh cao nhất thế giới trong môi trường tự nhiên.
Không giống như các loài bò sát khác, cá sấu thuộc nhóm archosaurs, một nhóm bò sát cổ đại bao gồm cả khủng long. Mặc dù khủng long đã tuyệt chủng cách đây 65 triệu năm, nhưng cá sấu vẫn tồn tại rất tốt theo thời gian nhờ thích nghi tốt với môi trường sống.
Ngày nay, có 13 loài cá sấu khác nhau được tìm thấy ở cả môi trường nước ngọt và nước mặn trên khắp Bắc và Nam Mỹ, Châu Phi, Châu Á và Úc. Bản chất lưỡng cư đã giúp chúng phát triển một số cách thích nghi, cho phép chúng tồn tại trong môi trường tự nhiên cho đến tận ngày nay.
Phân bố và môi trường sống
Loài bò sát này được tìm thấy trên khắp các vùng nước nhiệt đới ấm ở Nam bán cầu. Do không có khả năng điều chỉnh nhiệt độ cơ thể bên trong nên cá sấu phụ thuộc nhiều vào ánh nắng mặt trời để làm ấm cơ thể sau một thời gian dài ngâm mình trong nước.
Cá sấu Mỹ là loài cá sấu lớn nhất ở Bắc và Nam Mỹ, được tìm thấy sống ở các sông, hồ nước ngọt, vùng nước lợ ven biển gần và trong các đầm phá từ miền nam Florida, Trung Mỹ và các vùng phía bắc của Nam Mỹ.
Ở châu Phi, Cá sấu sông Nile đã từng phổ biến ở miền đông và miền nam châu Phi nhưng hiện nay đã trở nên khan hiếm hơn. Chúng sống ở đầm lầy nước ngọt, sông, hồ và đầm lầy ngập mặn.
Phân loài lớn nhất và phân tán rộng rãi nhất trên thế giới là cá sấu cửa sông. Loài bò sát khổng lồ đáng gờm này được tìm thấy ở các cửa sông và đầm lầy nước lợ từ Vịnh Bengal ở Ấn Độ Dương, xuyên qua và khắp Đông Nam Á và xuống tận Australia.
- Cá sấu Trung Quốc – Đặc điểm ngoại hình, hành vi và chế độ ăn
- Cá sấu Caiman là gì? Đặc điểm ngoại hình và hành vi
Đặc điểm hình dáng
Đây là loài bò sát có kích thước lớn với lớp da và lớp vảy dày. Điều này vừa bảo vệ chúng khỏi những kẻ săn mồi tiềm tàng, vừa giúp cơ thể chúng không bị khô. Những chiếc vảy này có nhiều màu sắc từ ô liu, xanh lá cây, đến nâu, xám và đen, nhờ đó giúp cá sấu dễ ngụy trang trong nước và thảm thực vật xung quanh.
Mắt và lỗ mũi của chúng nằm trên đỉnh đầu. Chúng sở hữu chiếc mõm dài và rộng, giúp chúng có thể nằm yên dưới nước và phục kích con mồi. Chiếc đuôi dẹt của chúng vô cùng chắc khỏe. Bởi vì chân cá sấu không có màng nên chiếc đuôi chính là “mái chèo” giúp chúng dễ dàng bơi trong nước.
Kích thước của chúng rất đa dạng, tùy theo loài và kích thước của chúng có sự khác biệt. Theo đó, loài cá sấu lùn có chiều dài chưa đến 2m, trong khi cá sấu cửa sông dài 7 mét. Chúng là loài bò sát nặng nhất thế giới với trọng lượng lên tới 1.000kg.
Đặc điểm hành vi
Tương tự như các loài bò sát khác, cá sấu không có khả năng tự điều chỉnh nhiệt độ cơ thể mà phụ thuộc nhiều vào sức nóng của mặt trời. Vào những giờ nắng nóng ban ngày, chúng phơi nắng trên bờ sông để sưởi ấm cơ thể sau một đêm ngâm mình dưới nước để săn mồi. Các loài nhỏ hơn như cá sấu lùn cũng được biết đến là leo cây để phơi nắng.
Chúng là loài động vật có tính hòa đồng cao, sống chung với nhau thành các nhóm lớn. Tuy nhiên, khi mùa giao phối bắt đầu, những con đực trở nên có tính lãnh thổ cao và bảo vệ bờ sông của chúng khỏi sự xâm nhập của các đối thủ. Để thể hiện sức mạnh của mình, chúng sẽ ngẩng cao cái đầu lớn lên không trung và gầm lên đầy oai hùng.
Sự sinh sản và vòng đời
Sau khi giao phối, con cái đẻ từ 17 trứng đến 100 tùy theo từng phân loài. Con cái sẽ đào một cái hố và lót dưới đó lá cây để giữ ấm cho ổ, sau đó đẻ trứng vào đó. Ở những khu vực có nguy cơ ngập lụt cao, cá sấu sẽ xây dựng các ụ tổ để nuôi trứng thoát khỏi nguy cơ lũ lụt.
Thời gian ấp trứng kéo dài khoảng 3 tháng. Cá sấu con thường nở vào đầu mùa mưa để cơ thể không bị khô. Dù có vẻ ngoài đáng sợ nhưng cá sấu cái lại là những bà mẹ vô cùng chu đáo. Chúng luôn ở bên ổ trứng để bảo vệ con mình khỏi những kẻ săn mồi. Khi con non bắt đầu nở, con cái sẽ giúp chúng xuống nước bằng cách đặt chúng vào bên trong miệng.
Trung bình, một con cá sấu sống trong môi trường tự nhiên sẽ có tuổi thọ từ 25 đến 75 năm.
Cá sấu ăn gì?
Chúng là động vật đứng đầu chuỗi thức ăn trong môi trường tự nhiên. Thức ăn yêu thích của cá sấu con là cá, chim, bò sát, động vật giáp xác và động vật có vú nhỏ. Đối với con trưởng thành, chúng có thể bắt các con mồi lớn hơn như hươu, ngựa vằn, trâu nước.
Cá sấu thường hoạt động mạnh vào ban đêm. Chúng sẽ ẩn mình dưới nước, há miệng và chờ con mồi xuất hiện. Bộ hàm chắc khỏe cùng hàm răng sắc nhọn giúp chúng dễ dàng xé xác con mồi.
Đặc biệt, đây là loài có quá trình trao đổi chất rất chậm. Chúng có thể sống đến 3 năm mà không cần ăn.
Các mối đe dọa của cá sấu
Do kích thước lớn và bản tính hung dữ, cá sấu trưởng thành có rất ít kẻ săn mồi trong môi trường tự nhiên của chúng, ngoại trừ việc thỉnh thoảng bị những loài động vật lớn như sư tử, báo đốm và hổ rình mồi. Tuy nhiên, những con non nhỏ hơn và dễ bị tổn thương hơn lại là con mồi của một số loài động vật như lợn rừng, chó, các loài bò sát lớn và các loài chim săn mồi.
Tuy nhiên, mối đe dọa lớn nhất của cá sấu lại chính là con người. Các hoạt động săn bắt để lấy thịt và da, đô thị hóa đã khiến môi trường sống của chúng bị tác động tiêu cực. Ngoài ra, điều này cũng tác động lên chính chuỗi thức ăn của cá sấu.
Cá sấu Alligator và Crocodile có gì khác nhau?
Cả Alligator và Crocodile đều có nghĩa là “cá sấu” trong tiếng Việt. Vậy thì 2 loài này khác nhau ở điểm nào?
Crocodile là loài cá sấu mũi nhọn (có hình chữ V), phân bổ trên khắp Đông Nam Hoa Kỳ và chủ yếu sống trong môi trường nước mặn. Trong khi đó, Alligator là loài cá sấu mũi tròn (hình chữ U), có thể phát triển kích thước lớn hơn Crocodile và chủ yếu sống ở môi trường nước ngọt.
Tình trạng Bảo tồn Cá sấu Ngày nay
Ngày nay, số lượng quần thể của tất cả các loài bò sát này được cho là đang giảm dần. Trong số 13 loài cá sấu khác nhau, có 6 loài được liệt kê là Cần quan tâm nhất, 2 loài được liệt kê là Sẽ nguy cấp và 5 loài được xếp vào danh sách Cực kỳ nguy cấp bởi IUCN. Trong số tất cả các loài này, cá sấu Philippines là loài có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất với số lượng khoảng 200 cá thể trong tự nhiên.
